Diplomamobiliteit tussen Nederland en Duitsland
Hier vind je alle informatie over Nederlandse studenten in Duitsland en Duitse studenten in Nederland, die een hele studie volg(d)en.
We spreken van diplomamobiliteit wanneer studenten hun hele studie in het buitenland volgen. In andere gevallen, bij een tijdelijke verblijf, gaat het om studiepuntenmobiliteit. Lees hier alles over de studiepuntenmobiliteit tussen Nederland en Duitsland. De statistieken hieronder gaan over verschillende studiejaren en verschillende groepen (per onderdeel vermeld).
Als bron zijn diverse rapporten gebruikt:
- De Facts and Figures op de website van Nuffic, geraadpleegd in april 2022;
- 'Outgoing student mobility in Dutch higher education' (pdf), van Nuffic uit 2017;
- Rapporten 'Bildung und Kultur: Studierende an Hochschulen' van Statistisches Bundesamt uit 2003 t/m 2021.
- Rapporten 'Deutsche Studierende im Ausland' van Statistisches Bundesamt uit2017 t/m 2021;
- Data uit het rapport 'Wissenschaft Weltoffen' 2021 van het DZHW (Deutsches Zentrum für Hochschul- und Wissenschaftsforschung) in samenwerking met de DAAD (Deutscher Akademischer Austauschdienst).
Daarnaast zijn extra gegevens opgevraagd bij het Statistisches Bundesamt over de verdeling van Nederlandse studenten over de verschillende Duitse deelstaten en bij Nuffic over de bestemmingen van Nederlandse studenten in het buitenland. Hieronder vind je de meest recente, beschikbare data in april 2022.
Ter verdere illustratie van onderstaande cijfers kunnen wij aanraden ook te kijken naar het document 'Kommentierte Grafiken zum deutschen Hochschul- und Forschungssystem' (pdf) van de DAAD uit 2019.
Nederlandse studenten in Duitsland
Voor Nederlandse studenten die hun hele bachelor- of masterstudie in het buitenland volgen, is Duitsland het op drie na populairste land.
Zoals in onderstaande grafiek te zien is, steken België en het Verenigd Koninkrijk er al jaren met kop en schouders bovenuit. In 2016 koos 27 procent van de studenten die hun hele bachelor- of masterstudie in het buitenland volgen voor België en 21 procent voor het Verenigd Koninkrijk. Duitsland trekt veel minder Nederlandse studenten: met 1.184 studenten was dat slechts 7 procent van het totaal aantal Nederlandse studenten dat een hele studie in het buitenland volgt. Duitsland staat hiermee op de vierde plaats, als eerste niet Nederlands- of Engelstalig land. Het is opvallend dat het aantal studenten dat voor Duitsland kiest wel sterk is gestegen in 2014 en 2015. Terwijl dit aantal van 2010 tot 2013 vrijwel gelijk bleef (met verschillen van gemiddeld 1 procent) steeg het daarna sterk: in 2014 met 15 procent en in 2015 zelfs met 30 procent.
Bij onderstaande grafiek is het belangrijk te vermelden dat de cijfers waarschijnlijk in werkelijkheid hoger zijn. De Nederlandse overheidsinstantie die zich bezig houdt met internationalisering, Nuffic, heeft slechts beperkt zicht op het aantal Nederlandse studenten dat naar het buitenland gaat voor hun studie. Zij baseren zich deels op data van de OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development).
De onderstaande grafiek laat het aantal internationale studenten zien in Duitsland opgedeeld naar herkomstland (hierbij gaat het niet alleen om gehele studies, maar het totaal aantal internationale studenten op dat moment). Veruit de meeste internationale studenten zijn van Chinese en Turkse afkomst. In 2019 had Duitsland een totaal aantal internationale studenten van 411.601. Daarvan had 10,8 procent de Chinese nationaliteit en 9,5 procent de Turkse. Verder laat de grafiek zien dat het aantal internationale studenten in Duitsland elke periode gestegen is. Hierbij is de zeer sterke stijging van de Indiase studenten, groen gemarkeerd, opvallend. Tussen 2003 en 2019 steeg het aantal studenten uit India met 511 procent. Daarnaast is het aantal studenten met de Syrische nationaliteit in dezelfde periode zeer gestegen: van 1.188 studenten naar 17.181, een stijging van maar liefst 1.346%. Dit is te verklaren door het grote aantal vluchtelingen uit Syrië dat Duitsland sinds 2015 heeft opgenomen. Het aantal Nederlandse studenten in Duitsland steeg in diezelfde periode met 63 procent, maar toch is slechts 0,7 procent van het totale aantal internationale studenten in Duitsland in 2019 Nederlander.
Hoewel Nederlanders dus maar een klein percentage uitmaken van het totaal aantal internationale studenten in Duitsland, is het absolute aantal Nederlanders dat in Duitsland studeert de afgelopen vier jaar stabiel rond 2.850 en daarmee was het nog nooit eerder zo hoog. Wederom gaat het hierbij niet alleen om gehele studies, maar om het totaal aantal Nederlandse studenten dat op dat moment in Duitsland was ingeschreven. Het aantal studenten in 2019 bijna een verdubbeling (een stijging van 97 procent) zien vergeleken met 10 jaar geleden. Er is wel een kleine daling ten opzichte van het jaar daarvoor, van 1,3 procent.
De onderstaande grafiek laat het totaal aantal studenten met de Nederlandse nationaliteit zien dat ingeschreven stonden aan een Duitse hogeronderwijsinstelling in de afgelopen 22 jaar.
In de onderstaande grafiek vind je details over de Nederlandse studenten in Duitsland in 2019: de man/vrouw-verhouding, de studierichting en het soort opleiding dat deze studenten volgden. Het grootste deel was mannelijk, volgde een studie op het gebied van sociale wetenschappen, economie of rechten en studeerde aan een universiteit. Uit data van Nuffic uit 2017 blijkt verder dat vooral Duitse masterstudies populair zijn bij Nederlandse studenten.
Als we kijken naar deze details over Nederlandse studenten in Duitsland gedurende de afgelopen jaren (zie onderstaande grafiek) valt op dat de hierboven aangesproken stijging van het totaal aantal Nederlandse studenten in Duitsland de afgelopen 10 jaar vooral wordt veroorzaakt door een sterke stijiging bij studies in de categorie "Sociale wetenschappen, economie en rechten" (107 procent) en "Ingenieurswetenschappen" (180 procent).
Daarnaast kunnen we vaststellen dat er al sinds 2003 elk jaar duidelijk meer Nederlandse studenten aan Duitse universiteiten studeren dan aan Fachhochschulen. Het percentage universitaire studenten is tussen 2003 en 2019 consequent tussen 70 en 74 procent van het totaal aantal Nederlandse studenten in Duitsland. De stijging van het aantal Nederlandse studenten in Duitsland die in 2010 inzette is ook hier goed te zien. Hierbij steeg het aantal studenten aan Fachhochschulen in 10 jaar iets meer dan aan universiteiten: 116 tegenover 96 procent.
De populairste locaties van deze Nederlandse studenten in Duitsland vind je hieronder. Als we terugkijken naar de ontwikkeling sinds 2000 is het opvallend om te zien dat Berlijn sinds 2007 de positie van populairste stad inneemt, nadat dat eerder nog Aken was. Met de populairste universiteit RWTH Aachen en, in wat mindere mate, de Fachhochschule Aachen blijft Aken echter een aantrekkelijke locatie voor Nederlandse studenten: 8 procent van alle Nederlandse studenten in Duitsland koos voor deze stad in 2019. Daartegenover staat Berlijn met 14 procent van de Nederlandse studenten in 2019. Hier studeren de meeste studenten aan de Freie Universität, gevolgd door de Humboldt-Universität de Technische Universität en de Hochschule für Wirtschaft und Recht (HWR).
Een andere interessante ontwikkeling is het populairder worden van zowel München als Hamburg sinds 2000: de aantallen Nederlandse studenten in deze steden stegen met respectievelijk 314 en 200 procent. Voor München wordt dit met name veroorzaakt door een zeer sterke stijging van het aantal Nederlandse studenten aan de Technische Universität München (met 640 procent) en in mindere mate de Ludwig-Maximilians-Universität München (met 111 procent). Bij Hamburg gaat het om de Universität Hamburg en de Hochschule für Angewandte Wissenschaften Hamburg waar het aantal Nederlandse studenten steeg met respectievelijk 140 en 50 procent.
Een opvallend populaire stad is Hagen: dit komt omdat dit de vestigingsplaats is van de Fernuniversität Hagen, een instelling waar studenten vanaf afstand studeren (vergelijkbaar met het Nederlandse NTI). De Nederlanders die hier staan ingeschreven zullen dus waarschijnlijk niet daadwerkelijk hebben verbleven in Hagen.
Als we kijken naar de deelstaten, zien we dat het aantal Nederlandse studenten tussen 2000 en 2019 is gestegen in alle 16 deelstaten. Zoals in onderstaande grafiek te zien is, is Noordrijn-Westfalen sinds 2000, ondanks een dip in populariteit rond 2010, onafgebroken met grote afstand de populairste bestemming voor Nederlandse studenten. Hier studeerde maar liefst 36 procent van de Nederlandse studenten in 2019. Dit is niet verrassend omdat deze deelstaat aan de Nederlandse grens ligt maar bovendien ook een groot aantal hogeronderwijsinstellingen telt. Naast het hierboven al genoemde Aken zijn ook Keulen en Münster populair bij Nederlandse studenten en is er een groot aantal steden met daarin onderwijsinstellingen met een kleine groep Nederlandse studenten (minder dan 75) zoals Düsseldorf, Hagen, Bonn, Duisburg/Essen, Bochum en Dortmund (zie ook hierboven). Ook hier zien we duidelijk de stijging in populariteit voor de steden Berlijn, Hamburg en München terug in de respectievelijke deelstaten.
Het totale aantal internationale studenten in Duitsland was nog nooit zo hoog, in 2019 waren het er 411.601. Dat was 14 procent van het totaal aantal studenten in Duitsland dat jaar. Het aantal internationale studenten in Duitsland stijgt al jaren. In 2019 ging het om een stijging van 4,3 procent ten opzichte van het jaar daarvoor en een stijging van maar liefst 135 procent ten opzichte van 20 jaar eerder. Het totaal aantal studenten in Duitsland steeg ook in die periode, maar in veel mindere mate met slechts 63 procent. Hieronder een overzicht van dit aantal sinds 1995.
Het grootste deel van de internationale studenten studeerde aan een Duitse universiteit of hogeschool in de deelstaten Noordrijn-Westfalen, Beieren en Baden-Württemberg. Dat zijn ook populaire deelstaten voor Nederlandse studenten (zie hierboven). In alle Duitse deelstaten steeg het aantal internationale studenten tussen 2017 en 2019 met uitzondering van Baden-Württemberg. Dit zou te maken hebben met het feit dat studenten van buiten de EU in deze deelstaat sinds 2017 collegegeld moeten betalen, terwijl dit gratis is in de andere deelstaten. Hieronder een grafisch overzicht van de verdeling in de periode 2009 tot 2019.
We zien een opvallend verschil wat betreft de stijging van het aantal internationale studenten per deelstaat tussen de vijf "Neue Bundesländer" (voormalige DDR, Berlijn niet meegerekend) en de overige deelstaten tussen 2009 en 2019. Verhoudingsgewijs is de stijging in deze oostelijke deelstaten veel groter met gemiddeld maar liefst 98 procent, terwijl dat in de overige deelstaten gemiddeld 57 procent is. De grootste stijging is te zien in Thüringen: maar liefst 199 procent. Hier moet wel bij vermeld worden dat deze deelstaten nog steeds veel minder internationale studenten trekken dan de deelstaten in voormalig West-Duitsland.
Duitse studenten in Nederland
Voor Duitse studenten is Nederland al jaren een zeer populaire bestemming. Van de Duitse studenten die in 2017 naar het buitenland gingen, koos 16 procent voor Nederland.
Dat komt neer op 21.858 studenten. Alleen Oostenrijk was populairder. Het aantal Duitse studenten dat ingeschreven stond in Nederland (deze cijfers gaan niet alleen over diplomamobiliteit, maar over het totaal aantal studenten) is wel vrij sterk afgenomen tussen 2010 en 2017, met 1.973 studenten. Dat is een afname van 8 procent. Hieronder vind je een overzicht van de bestemmingen van Duitse studenten van 2010 tot 2017.
Het is geen verrassing dat Duitse studenten het grootste deel uitmaken van het totaal aantal internationale studenten dat voor een gehele studie in Nederland verbleef. Maar liefst 24 procent van de internationale studenten die een gehele studie aan een Nederlandse hogeschool of universiteit volgden in 2019 was Duits. Zij worden pas op grote afstand gevolgd door Italiaanse, Chinese, Belgische en Bulgaarse studenten. Het aantal Duitse studenten is tussen 2011 en 2017 wel sterk afgenomen: van 24.813 studenten tot 22.132. Dat is een daling van 11 procent. In deze periode steeg het totale aantal internationale studenten wel (met 6,5 procent), een ontwikkeling die de internationale studentenpopulatie in Nederland diverser heeft maakt. Opvallend is dat deze trend niet is doorgezet in 2018. Tussen 2017 en 2019 is het aantal Duitse studenten weer gestegen met 4 procent. In onderstaande grafiek vind je de ontwikkeling van het aantal internationale studenten in Nederland, verdeeld over de meest voorkomende herkomstlanden.
Opvallend is dat de hierboven genoemde daling van Duitse studenten in Nederland vanaf 2011 alleen te zien is in het HBO en niet in het WO. Op het HBO daalde het aantal Duitse bachelorstudenten met maar liefst 39 procent tussen 2011 en 2019. Het aantal Duitse studenten in het WO stijgt tussen 2011 en 2019 juist zeer sterk. Bij universitaire bachelorstudies was dit 29 procent, bij masters zelfs 57 procent. Dit verklaart ook de stijging van het totaal aantal Duitse studenten in Nederland na 2017. Deze ontwikkeling is in onderstaande grafiek te zien. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat Nederlandse hogescholen in het grensgebied sinds 2011 minder Duitstalige studies aanbieden en dat veel Nederlandse universiteiten juist meer studies in het Engels zijn gaan aanbieden.
Als we gedetailleerder kijken naar waar Duitse studenten in Nederland hun hele studie doen, zien we een duidelijke voorkeur voor onderwijsinstellingen in het grensgebied. Ook hier is in het HBO sprake van een daling en in het WO van een stijging. Uitzonderingen zijn de Universiteit Twente en Maastricht University. De universiteit in Maastricht was desalniettemin in 2017 nog steeds met afstand de populairste Nederlandse universiteit voor Duitse studenten. Deze universiteit heeft ook het grootste aandeel internationale studenten van Nederland (in 2017 kwam 53 procent van haar studenten uit het buitenland). Verder blijkt dat onderwijsinstellingen in de Randstad (Amsterdam en Rotterdam) steeds populairder worden bij Duitse studenten. Waarschijnlijk is ook deze ontwikkeling te verklaren door het groter aantal Engelstalige studies dat wordt aangeboden aan deze universiteiten.
Bij de Duitse studenten die in Nederland hun hele studie volgen, zijn twee vakgebieden met grote afstand het populairst: economie en bedrijfskunde, voornamelijk bij HBO-studenten, en sociale wetenschappen, voornamelijk bij universitaire bachelorstudenten. Dit grote aandeel is waarschijnlijk te verklaren door Duitsers die in Nederland de populaire studies Psychologie en International Business: respectievelijk 4.483 en 2.841 Duitse studenten volgden deze studies in Nederland in het studiejaar 2019/2020 volgens Nuffic. Dit is bij elkaar maar liefst 32 procent van alle Duitse studenten die een hele opleiding deden in Nederland dat studiejaar.
In het overzicht van het totaal aantal Duitse studenten dat voor een studie in het buitenland koos, zien we de de daling van het aantal Duitse studenten in Nederland rond 2012 ook terug: in 2013 studeerde in totaal 3 procent minder Duitsers in het buitenland dan in 2012. Die daling is echter niet doorgezet, vanaf 2014 steeg het aantal weer licht en stabilisseerde daarna, zoals in onderstaande grafiek te zien is.