Woordenboek
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A
Akademisches Auslandsamt (AAA)
Dit is het internationale bureau van de universiteit of hogeschool dat buitenlandse studenten ondersteunt tijdens hun verblijf.
AStA
AStA staat voor Allgemeiner Studierendenausschuss. Dit is de studentenvertegenwoordiging die elk jaar door het ‘studentenparlement’ van een onderwijsinstelling wordt gekozen. De AStA zorgt voor de politieke representatie van de studenten binnen een universiteit of hogeschool, maar ondersteunt studenten ook met materiaal en voorzieningen, helpt bij verschillende soorten problemen en geeft studieadvies.
B
BAFöG
BAFöG is de Duitse variant van studiefinanciering. Of je in aanmerking komt voor deze studiefinanciering is het afhankelijk van het inkomen van je ouders. Ook moet het grootste gedeelte na je studie met rente worden terugbetaald. Als je in aanmerking komt voor Nederlandse studiefinanciering heb je geen recht op BAFöG (en omgekeerd).
Bewerbung
Als een studie een NC (Numerus Clausus) heeft, kun je je niet gelijk inschrijven maar moet je je eerst aanmelden. Dit heet de Bewerbung. Afhankelijk van het aantal plekken en het aantal aanmeldingen wordt vervolgens een selectie gemaakt van de kandidaten, waarbij meestal het eindexamengemiddelde (of voor een masterstudie het eindcijfer van je bachelor) het zwaarst telt.
C
c.t
De meeste colleges en werkgroepen beginnen niet op de aangeven tijd, maar een kwartier later. Dit heet c.t. oftewel cum tempore. Staat er dus dat je college om 10 uur begint, dan is dit in werkelijkheid kwart over tien. Maar let op: staat er s.t. oftwel sine tempore bij, dan is de aangegeven tijd ook echt de begintijd.
D
Diplom
Dit is een oude studievorm van vóór de introductie het bachelor-master-systeem. In de meeste disciplines is deze graad niet meer te behalen, maar vooral aan Fachhochschulen is er nog een aantal studies die met een Diplom worden afgesloten.
Dissertation
Het proefschrift dat je in het kader van je promotie schrijft heet in het Duits Dissertation of Doktorarbeit, kort Diss. De verdediging heet Disputation. Heb je die succesvol doorstaan en is je proefschrift gepubliceerd, dan mag je jezelf ‘Doctor’ (Dr.) noemen. De titel is in Duitsland onderdeel van je naam. Er wordt van je verwacht dat je deze ook in het dagelijks leven voert.
E
ECTS
In Duitsland wordt, net als in Nederland, het European Credit Transfer and Accumulation System (ECTS) voor het bijhouden van je studiepunten gebruikt.
F
Fachhochschule
Fachhochschulen worden vaak als het Duitse equivalent gezien van Nederlandse hogescholen. Dit klopt ongeveer maar er zijn verschillen. Zo duren de meeste bachelors aan Fachhochschulen maar drie jaar in plaats van vier. Fachhochschulen bieden daarnaast meer masteropleidingen aan dan Nederlandse hogescholen. Opleidingen aan Nederlandse hogescholen zijn vaak ook iets beroepsgerichter en minder theoretisch dan opleidingen aan een Fachhochschule.
Fachschaft
De Fachschaft is de vertegenwoordiging van studenten aan de faculteit of het instituut waar ze studeren. Naast de vertegenwoordiging in kwesties als onderwijs en universiteitspolitiek organiseert de Fachschaft vaak activiteiten voor de studenten, bijvoorbeeld een weekend voor nieuwe eerstejaars of feesten.
Fachsemester
Het begrip Fachsemester verwijst naar het aantal semesters dat je gestudeerd hebt. Urlaubssemester – semesters die je vrij hebt genomen – tellen hierbij niet mee. Het aantal Fachsemester kan van belang zijn in de deelstaten die collegegeld voor langstudeerders heffen.
G
Graduiertenkolleg
Een Graduiertenkolleg is een gestructureerd programma met een overkoepelend thema waarbinnen promovendi (Doktoranden en Doktorandinnen) aan hun proefschrift werken. Het is een gebruikelijke manier van promoveren in Duitsland, naast de traditionele individuele promotie.
H
Habilitation
Wanneer je in Duitsland hoogleraar wilt worden, moet je nadat je bent gepromoveerd nog de Habilitation voltooien, een soort tweede promotie. Het proefschrift dat daarbij hoort, heet Habilitationsschrift of in het kort Habil.
Hausarbeit
Een Hausarbeit is een wetenschappelijk paper of vakinhoudelijk werkstuk. Het is de meest gebruikelijke manier om een werkgroep, een Seminar, af te sluiten.
Hochschule
Het Duitse woord Hochschule is een verzamelbegrip en betekent niet hetzelfde als het Nederlandse woord hogeschool. Met Hochschule worden alle onderwijsinstellingen van het wetenschappelijk onderwijs en hoger beroepsonderwijs bedoeld, inclusief Universitäten, Fachhochschulen en Kunst- en Musikhochschulen.
I
Immatrikulation
Immatrikulation is de inschrijving aan de universiteit of hogeschool, die plaatsvindt nadat je bent toegelaten. Voor de inschrijving moet je diverse documenten meenemen (zoals het diploma van je vooropleiding) en moet je meestal persoonlijk naar de universiteit komen. Ben je ingeschreven, dan krijg je een zogenaamde Immatrikulationsbescheinigung (een bewijs van inschrijving).
J
K
Klausur
Een Klausur is een tentamen aan een hogeronderwijsinstelling.
Kombibachelor
Aan veel universiteiten is het normaal dat de meeste disciplines niet als volledige bachelor worden aangeboden, maar dat men twee, of zelfs meerdere studies naast elkaar studeert. Bijvoorbeeld 120 ECTS voor een hoofdvak en daarnaast nog 60 ECTS voor een bijvak, of twee bijvakken van 30 ECTS. Dit soort bachelors wordt ook wel 2-Fach-Bachelor genoemd.
Kommentiertes Vorlesungsverzeichnis (KVV)
Het kommentierte Vorlesungsverzeichnis bevat een beschrijving van alle colleges en werkgroepen die in een semester worden aangeboden. Het komt meestal zo’n anderhalve maand voor het semesterbegin uit. Op basis van het KVV kun je dan zelf je eigen rooster samenstellen. De meeste studenten bekijken de eerste twee weken van het semester een hele hoop colleges en werkgroepen en kiezen dan pas definitief waar ze de rest van het semester aan deelnemen. Sommige colleges hebben een beperkt aantal plaatsen.
Kommilitonen
Je medestudenten heten in het Duits Kommilitonen (van het Latijnse woord commilito = medestrijder, kameraad).
L
Lehramt
Als je later docent op de middelbare school wilt worden, moet je in Duitsland een Lehramt-studie volgen. Dit is in principe een gewone studie, waarbij je vakken van twee studierichtingen volgt (Duitse leraren geven altijd in twee disciplines les) en daarnaast didactische vaardigheden ontwikkelt. De Lehramt-studie eindigt in veel Duitse deelstaten niet met een bachelor of master maar met een Staatsexamen.
Leistungsnachweis
Een bewijs van je studieprestaties, bijvoorbeeld een diploma, cijferlijst etc.
M
Matrikelnummer
Iedere student heeft een Matrikelnummer (studentnummer), dat ter identificatie dient. Je gebruikt het vaak als gebruikersnaam voor elektronische diensten aan de universiteit.
Mensa
Aangezien de meeste Duitsers tussen de middag warm eten, hebben alle universiteiten en Fachhochschulen minstens één mensa, waar je als student voor weinig geld een warme maaltijd kunt krijgen.
Modul
Een vak aan de universiteit wordt een Modul genoemd. Binnen een vak heb je dan vaak weer de keuze tussen verschillende werkgroepen en hoorcolleges. Verplichte vakken zijn Pflichtmodule, keuzevakken Wahlmodule.
N
Numerus Clausus (NC)
Als de toegang tot een opleiding beperkt is, heet dat Numerus Clausus, kortweg NC. Er is sprake van een NC als er meer aanmeldingen zijn voor een opleiding dan er capaciteit beschikbaar is. Er vindt dan een selectie plaats onder de kandidaten die zich hebben aangemeld. Doorgaans wordt geselecteerd op het gemiddelde eindexamencijfer, of bij masteropleidingen op het gemiddelde cijfer van je bachelor.
O
P
Prüfung
Een Prüfung is een vorm van examinering of toetsing. Eine Prüfung ablegen betekent ‘een examen doen’.
Q
R
Referat
Een Referat is een presentatie die je in een werkgroep geeft. In het Nederlands wordt aan universiteiten ook weleens het woord ‘referaat’ gebezigd voor een presentatie. In het Duits kan Referat echter ook naar een afdeling van een organisatie verwijzen.
Rückmeldung
Voor het begin van ieder semester moet de student de universiteit of hogeschool laten weten dat hij of zij door wil studeren. Dit is de Rückmeldung. Dit gebeurt meestal eenvoudigweg door het betalen van de Semesterbeitrag. Betaal je die niet, dan word je na een tijdje uitgeschreven als student.
S
Semesterbeitrag
De Semesterbeitrag, ook wel Sozialbeitrag genoemd, is het bedrag dat studenten ieder semester moeten betalen aan de universiteit. Het is geen collegegeld, maar een bijdrage voor een aantal organisaties zoals het Studentenwerk en de AStA. Inbegrepen is meestal ook de prijs van het Semesterticket.
Semesterticket
De meeste Duitse deelstaten bieden studenten een Semesterticket aan, waarmee je in de hele deelstaat met het openbaar vervoer kunt reizen. De prijs van het Semesterticket is meestal inbegrepen bij de semesterbijdrage die je elk semester moet betalen.
Seminar
Een Seminar is een werkgroep. In kleine groepen wordt een specifiek onderwerp een semester lang behandelt. De studenten zijn hier aan het woord, zowel door presentaties – Referate – te houden als in de discussies.
Sommersemester
Het zomersemester loopt meestal van april tot en met september. De collegetijd duurt meestal van begin april tot half juli. De rest is vorlesungsfreie Zeit.
Sozialbeitrag
Zie Semesterbeitrag.
s.t.
Zie c.t.
Staatsexamen
Een aantal studies dat hoofdzakelijk een opleiding biedt voor door de overheid gereguleerde beroepen, eindigt niet in een bachelor of master maar met een zogenaamd Staatsexamen. Het gaat om de studies geneeskunde, farmacie, rechten en zogenaamde Lehramt-studies.
Studentenwerk
Het Studentenwerk is een organisatie die ondersteunende diensten aanbiedt voor studenten. Zo worden de mensa’s bijvoorbeeld door het Studentenwerk gerund en ook de Studentenwohnheime worden meestal beheerd door deze organisatie. Verder biedt het Studentenwerk psychologisch advies en rechtshulp aan studenten en is verantwoordelijk voor de toekenning van BAFöG.
Studentenwohnheim
Dit is officiële huisvesting voor studenten. Kamers in een Studentenwohnheim zijn meestal goedkoper dan in een WG en bovendien gemeubileerd, maar je kunt je huisgenoten niet zelf uitkiezen.
Studienordnung
De Studienordnung bevat de regelgeving omtrent de opbouw van je studie. Hierin staat welke vakken je moet hebben gedaan en wanneer en op welke manier je deze moet hebben afgesloten en meer regels die je studie structureren. Het is belangrijk dat je goed op de hoogte bent van de Studienordnung, zeker als je veel keuzevrijheid in je opleiding hebt. Zo voorkom je dat je tijd verliest als blijkt dat je niet naar de regels van je opleiding hebt gestudeerd.
T
Tutorium
Het Tutorium is te vergelijken met het Nederlandse werkcollege. In kleine groepen wordt de stof van een hoorcollege verdiept en is er ruimte voor vragen. De Tutorien worden door ouderejaars studenten gegeven – voor sommigen een aantrekkelijke bijbaan.
U
uni-assist
uni-assist is de organisatie die de aanmelding van buitenlandse studenten voor de meeste Duitse universiteiten en Fachhochschulen regelt. Zij kijkt of je diploma van je vooropleiding voldoet aan de eisen, rekenen je Nederlandse eindexamengemiddelde in een Duits gemiddelde om en beoordelen je kennis van het Duits.
Universität
Het Duitse woord voor universiteit is met de Nederlandse universiteit goed vergelijkbaar. Kunstacademies in Duitsland noemen zich soms ook ‘universiteit’ (zoals de Universität der Künste in Berlijn), terwijl deze in Nederland altijd bij het HBO (Hoger Beroepsonderwijs) horen.
Urlaubssemester
Een Urlaubssemester is een semesterpauze van je studie, zonder dat je uitgeschreven wordt. Reden om zo’n vrij semester te nemen kan een stage zijn of wanneer je voor een deel van je studie naar het buitenland gaat. Een Urlaubssemester is geen Fachsemester en telt dus niet mee voor de uiteindelijke duur van je studie.
V
Vorlesung
Dit is een hoorcollege, samen met het Seminar (werkgroep) de meest gebruikelijke vorm van onderwijs aan universiteiten en Fachhochschulen.
Vorlesungsfreie Zeit
Aan het einde van het semester volgt bij de meeste opleidingen een lange periode zonder colleges. Deze periode is bedoeld voor het afleggen van tentamens, het schrijven van Hausarbeiten, het doen van stages, maar ook om op vakantie te gaan. Sommigen noemen deze periode daarom ook Semesterferien.
W
Wartesemester
Wanneer je eindexamengemiddelde niet hoog genoeg is voor de Numerus Clausus, kun je alsnog toegang krijgen door een aantal semesters te wachten, de zogenaamde Wartesemester. Voor populaire opleidingen kan de wachttijd wel meerdere jaren beslaan, dus bedenk goed of je daar echt wel zin in hebt. Zeker omdat de meeste studies in Nederland wel direct voor iedereen toegankelijk zijn.
WG
Een Wohngemeinschaft, kortweg WG, is de meest gebruikelijke woonvorm onder studenten. Je deelt een appartement met meerdere huisgenoten. WG’s zijn niet exclusief voor studenten. Ook mensen die een beroepsopleiding volgen of pas-afgestudeerden wonen vaak in een WG.
Wintersemester
Het wintersemester duurt van oktober tot maart. De colleges beginnen meestal één of twee weken na semesterbegin en eindigen ergens in februari. Daarna is er de vorlesungsfreie Zeit.