"Ik gooide mijn schaamte over taalfouten over boord"
Ervaringsverhaal van Svenja van Vondelen, die in 2015 in Berlijn studeerde.
Het afgelopen halfjaar heb ik in Berlijn gewoond, gestudeerd, geleefd. Mede dankzij het DIA-Stipendium was dit mogelijk. Met deze studiebeurs in combinatie met de Erasmusbeurs kon ik bijna mijn hele verblijf bekostigen: van een kamer in een Duitse WG (Wohngemeinschaft) in de hippe wijk Neukölln betalen tot boodschappen doen bij de Turkse supermarkt om de hoek.
Van Berlijn had ik voor vertrek eigenlijk nog geen goed beeld. Ik kende Duitsland nauwelijks, had weinig contact met Duitse studenten in Nederland en kende de Duitse taal en cultuur vooral uit films (die veelal over de Tweede Wereldoorlog gingen). Ik wist wel dat ik er op de Humboldt Universität graag achter wilde komen welke richting ik nu eigenlijk op wilde met mijn studie Culturele Antropologie. Bovendien wilde ik de Duitse taal goed onder de knie krijgen. Mijn persoonlijke uitdaging was om meer in het nu te leven in Berlijn. Door deze uitwisseling kreeg ik namelijk de kans om mijn leven opnieuw op te bouwen, zonder vaststaande maatschappelijke en sociale verplichtingen zoals een bijbaantje, vriendengroepen en studieverenigingen.
Aan de Humboldt Universität heb ik gedurende het semester vier vakken gevolgd, één in het Engels (Berlin. A Portrait of a City. Creative Urban Research) en de andere drie in het Duits (Europa Be-Schreiben, Queere/Feministische Internetethnographie en Fernsehjournalismus). Het waren uiteenlopende vakken die allemaal een terrein besloegen waar ik nog weinig van af wist. Ik heb me serieus ingezet voor mijn vakken, heb veel in de bibliotheek gestudeerd en deed actief mee in de werkgroepen. Al was dit laatste in het begin even wennen, omdat ik het toch lastig vond om in het Duits mee te praten op een academisch niveau. Dit ging echter steeds beter. De docenten motiveerden en ondersteunden me bovendien ontzettend om in het Duits mee te doen. Ik heb vanaf dag één besloten om mijn schaamte over taalfouten over boord te gooien - dat heeft me enorm geholpen.
Het is vooral uit nood ontstaan dat ik maar één Engelstalig vak volgde. Het aanbod aan Engelstalige vakken was beperkt aan de Humboldt Universität. Bovendien maakten de meeste Engelstalige vakken deel uit van het Berlin Perspective Programme. Dit is een programma voor internationale studenten. Alle internationale studenten konden zich voor deze vakken inschrijven, waardoor er een interdisciplinaire werkgroep ontstond. Dit was enerzijds interessant omdat verschillende invalshoeken samen kwamen en je in contact kwam met studenten van over de hele wereld. Anderzijds zorgde het helaas voor een lager niveau, omdat er uiteenlopende disciplines samen aan de slag gingen met een specifiek onderwerp. Deze keerzijde heeft ervoor gezorgd dat ik van de drie Berlin Perspective vakken er uiteindelijk twee heb laten vallen en meer Duitse vakken ben gaan volgen.
De Duitse vakken hebben me door zowel de inhoud als de vorm veel geleerd. Het waren inhoudelijk nieuwe vakken binnen de sociale wetenschappen voor mij, waaraan ik zelf een antropologische draai heb gegeven. Bovendien gaven de docenten ruimte voor veel eigen onderzoek, waardoor ik meer veldwerk heb gedaan dan in de afgelopen drie jaar in Amsterdam. De werkgroepen waren bij twee vakken aan het Institut für Europäische Ethnologie kleiner, tussen de 8 en 15 studenten, dit zorgde voor veel interactie tussen de studenten en de docent. De betrokkenheid van de studenten leek hierdoor ook groter.
Na afloop van het semester weet ik nog steeds niet welke richting ik precies op wil binnen de antropologie. Wel ben ik erachter gekomen dat dit niet zoveel uitmaakt. Ik heb veel positieve feedback gekregen over mijn ‘antropologische talent’ om veldwerk te doen en kennis over te zetten in praktische hulpmiddelen. Deze vaardigheden komen in veel aspecten van antropologie van pas. Bovendien ben ik er ook achter gekomen dat, zolang je met aandacht de dingen doet waar je mee bezig bent, je goed bezig bent en je je weg langzaamaan vindt.
De Duitse taal heb ik tijdens mijn verblijf in Berlijn goed geleerd. Dit komt vooral door de Duitstalige huisgenootjes die ik in mijn twee verschillende woningen had. Beide woningen heb ik overigens gevonden via wg-gesucht.de. Hierbij kwam basiskennis van Duits ook al goed van pas, een eerste berichtje in het Duits als binnenkomer werkt veel beter dan een Engelstalig berichtje! Daarnaast heb ik een maand een intensieve cursus Duits gevolgd, waarin ik 5 dagen per week 5 uur les kreeg. Gedurende het semester heb ik zes uur taalles per week gevolgd.
Bovendien heb ik mijn persoonlijke doel, om meer in het nu te leven bereikt. Ik heb ondanks de vele sociale activiteiten, zoals het bezoeken van vintage kledingmarktjes, eetkraampjes, feestjes en bioscopen ook veel tijd voor mezelf gehad. Ik heb veel gelezen en gesport. Ik ben er weer achter gekomen dat structuur in het leven, ook in zo’n bruisende stad als Berlijn, veel rust en energie kan geven.
Na dit grote avontuur, dat ik voor geen goud had willen missen, sta ik meer open voor ons buurland. Duitsland is een fijn land. De mensen lijken in eerste instantie een beetje gesloten door de beleefdere manier van praten, maar ze hebben het tegendeel bewezen. Ik heb interessante mensen ontmoet en mooie Berlijnse initiatieven leren kennen. Ik zie mezelf dan ook zeker terugkomen, nogmaals voor een semester, mijn gehele master of als starter in een creatieve start-up in één van de vele hippe Duitse steden.