"Kijk vooral ook in Duitsland naar vacatures"
Een promotieplek in Duitsland
Met een DIA-Stipendium voor (aanstaande) promovendi verbleef ik in februari en maart 2017 in Keulen. Nadat ik in augustus 2016 was afgestudeerd voor de Research Master Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, wist ik welke kant ik verder op wilde gaan: promoveren in de geschiedenis. Zo begon mijn zoektocht naar een promotieplek. Die zijn bij geschiedenis over het algemeen dun gezaaid en de concurrentie is groot, dus het was voor mij vanaf het begin aan duidelijk dat ik naast sollicitaties in Nederland ook over de grens wilde kijken. Dat vergroot niet alleen je kansen behoorlijk, maar vaak zijn er in het buitenland ook gewoon heel mooie programma’s te vinden. Zo kwam ik, mede op aanraden van mijn scriptiebegeleider, bij de Universität zu Köln terecht. Die had niet alleen aantrekkelijke vacatures, maar bovendien was daar ook een historica werkzaam die zich bezighield met dezelfde thematiek als mijn promotievoorstel, waardoor er dus ook een uitstekende begeleider zou zijn. Ik heb de stoute schoenen aangetrokken en de betreffende professor maar eens gecontacteerd. Die bleek gelukkig graag bereid niet alleen als begeleider op te treden, maar nodigde mij ook uit voor een verblijf in Keulen om aan de voorbereiding van het promotieproject te werken.
De voorbereiding
Voor een verblijf van meerdere maanden in Duitsland moest ik natuurlijk nog wel de financiële middelen vinden. Het DIA-Stipendium bood uitkomst. Deze beurs stelde me in staat om eerder naar Duitsland te gaan, om daar verder secundair literatuuronderzoek te doen en mij goed voor te bereiden op de sollicitatie. Het bood ook de mogelijkheid in de tussentijd direct te overleggen met mijn beoogde begeleider. Ik kon gebruik maken van de universiteitsbibliotheek in Keulen en zo gefocust verder werken aan mijn voorstel, literatuurkennis en natuurlijk de sollicitatie zelf. Op deze manier heb ik heel wat uurtjes in de zogenaamde USB (Universitäts- und Stadtbibliothek) gezeten.
Via mijn potentiële promotor heb ik ook meerdere gesprekken kunnen voeren met een aantal geschiedenispromovendi en een aantal docenten van de faculteit, wat in de inhoudelijke en de meer praktische voorbereiding op het interview ook geholpen heeft. Ik was aangenaam verrast om te zien hoe behulpzaam iedereen was.
Wonen in Keulen
Mijn verhuizing betekende niet alleen een nieuwe universiteit, maar ook een nieuw land en nieuwe stad. Alhoewel ik in mijn jeugd aan een Duitstalige internationale school vloeiend Duits geleerd heb, was wonen in Duitsland best wel nieuw. Afgezien van een korte uitwisseling van 3,5 maand in Freiburg in 2015 had ik er verder nooit eerder gewoond.
Gelukkig bleek het makkelijk een woning te vinden, ondanks het feit dat Keulen in Duitsland geliefd is en geldt als stad waar je lastig iets vindt en waar huren duur is. Dat viel mij echter erg mee (al geldt dat mogelijk voor elke Duitse stad als je Amsterdamse verhoudingen gewend bent!). Ik had voor mijn verhuizing al wat oproepjes geplaatst op Duitse kamersites en had zo binnen no time een kamer gevonden. Net over de grens van de stad Keulen, in Hürth, maar zo goed gelegen dat ik net zo snel bij de universiteit ben als wanneer ik in het centrum gewoond had. En bovendien zeer betaalbaar. Het helpt dus echt oproepen te plaatsen op Duitse kamersites zoals wg-gesucht.de of studenten-wg.de. Dit levert veel meer reacties op dan als je zelf alleen maar op advertenties reageert. Ik werd in korte tijd vier keer benaderd. Ook als je nog in Nederland zit en je niet zomaar even langs kan komen voor bezichtiging, is het goed al een oproep te plaatsen. Mijn ervaring was dat verhuurders graag bereid waren oplossingen te vinden – ik had bijvoorbeeld een keer een bezichtiging via Skype. En zo kan je mogelijk direct bij aankomst in Duitsland al in je eigen kamer trekken, in plaats van eerst in een pension of dergelijke te moeten zitten.
Wat Keulen te bieden heeft
Ik kwam er snel achter dat Keulen en heel andere stad is dan Freiburg. Het is veel groter en luider, wat rauwer en minder ordelijk dan het pittoreske en zeer gepflegte Freiburg. Daar staat tegenover dat er veel meer te doen is. Op cultureel vlak bijvoorbeeld heeft de stad heel veel te bieden. Er staan vele bekende en grote musea (die bovendien niet duur zijn voor studenten!). En met name de binnenstad staat vol met schitterende kerken (niet alleen maar de Kölner Dom). Ook qua eet- en uitgaansgelegenheden heeft Keulen een divers en uitgebreid aanbod. Daarnaast is het een stad met groen: het heeft een zogenaamde Grüngürtel met een aantal grote parken en mooie kleine meertjes.
Culturele verschillen
Ik vind het ook altijd weer interessant in Duitsland de kleine culturele verschillen met Nederland te observeren. Opvallend is bijvoorbeeld hoeveel voetgangers en fietsers in Duitsland stoppen bij een rood verkeerslicht, terwijl in Nederland de helft door rood gereden was. Of probeer in de supermarkt maar eens ingrediënten te kopen voor een bami of nasi. In Nederland een net zo ingeburgerd gerecht als stamppot, maar de benodigde ingrediënten vind je niet zomaar in een Duitse supermarkt. Voor mij als historicus van koloniale geschiedenis natuurlijk interessant te zien hoe verschillende koloniale verledens zo ook in het huidige alledaagse leven hun sporen achterlaten! En dan is er natuurlijk het Keulse carnaval dat, in ieder geval voor iemand die in Nederland altijd ‘boven de rivieren’ gewoond heeft, toch wel een kleine cultuurschok is. Carnaval is in het Duitse Rheinland, en Keulen in het bijzonder, echt heel groot en belangrijk. Het wordt daarom ook wel de fünfte Jahreszeit, het vijfde seizoen van het jaar, genoemd.
Tips voor andere promovendi
Iedereen die graag wil promoveren zou ik zeker aanraden ook vooral in Duitsland naar vacatures te kijken. Ook als je denkt dat academisch Duits nog een beetje te hoog voor je gegrepen is. Veel universiteiten bieden tegenwoordig de mogelijkheid je proefschrift ook in het Engels te schrijven. Zo ook in Keulen, al geldt wel de officieuze eis dat je de Duitse taal goed genoeg moet beheersen om in het dagelijks bedrijf mee te kunnen draaien. Als stad zou ik Keulen overigens ook zeker aanraden. Het is een grote stad waar ontzettend veel te doen is, met een fraaie historische binnenstad en een uitgebreid studenten- en academisch leven. En mocht je toch nog eens heimwee krijgen naar Nederland: met de trein sta je in minder dan drie uur al in Amsterdam.
Ik verheug me er in ieder geval erg op hier te kunnen beginnen met mijn promotieproject en de komende drie jaar in Keulen, of, zoals ze hier zelf zeggen, in Kölle, door te brengen. Ik wil dan ook graag het Duitsland Instituut bedanken voor de financiële ondersteuning die dit mede mogelijk gemaakt heeft!